Rozpoczynam cykl audycji poświęconych Herodowi Wielkiemu oraz jego potomkom. Moim celem będzie przedstawienie biografii tych osób, które pojawiają się w Biblii. Będzie sporo nawiązań do cesarstwa Rzymskiego.

Herod Wielki pojawia się imiennie tylko Ewangelii Mateusza, rozdziale 2. Czytamy tam o ucieczce rodziny Jezusa do Egiptu. Jest tam także opis rzezi małych dzieci w okolicach Betlejem. Wydawałoby się, że Herod odegrał swoją rolę w życiu Jezusa i to zaraz na początku, a potem zniknął. Jednak pojawia się on wiele razy później. Te nawiązania nie są już imienne, a więc łatwo je przeoczyć. Najpierw jednak musimy wypełnić lukę historyczną, która jest w Biblii.

Ostatnie księgi w starym testamencie zostały spisane około 443 roku p.n.e. Były to księga Nehemiasza i Malachiasza. W tym czasie w Ziemi Obiecanej bardzo dużo się zmieniło. Księga Nehemiasza opisuje odbudowę murów Jerozolimy po powrocie z Babilonu. Panuje wtedy imperium Perskie. Żydzi, którzy wrócili z Babilonu mają za sąsiadów Samarytan, przesiedlonych tutaj jeszcze przez Nabuchodonozora, króla Babilonu. Gdy jednak sięgniemy do Ewangelii. Pojawia nam się Herod, król Judei. Pojawiają się greckie miasta Dekapolu. Pojawia się port w Cezarei. Pojawiają się też stronnictwa faryzeuszy i saduceuszy. Skąd się wzięło to wszystko?

Częściowo wyjaśnia to księga 1 Machabejska. Znajdziecie ją tylko w Bibliach katolickich. Nie ma jej w Bibliach protestanckich. Opisuje ona czasy greckich imperiów, które wpływały na Żydów. Aleksander Wielki podbił imperium perskie, ale po jego śmierci to wielkie imperium rozpadło się na kilka części. Nas będą interesować dwie z tych części. Na północy było państwo Seleucydów, do którego należały tereny dzisiejszej Syrii, a na południu państwo Ptolemeuszów, do którego należał między innymi Egipt. Te dwa greckie państwa walczyły ze sobą. Te zmagania opisuje księga Daniela w rozdziałach 11, gdzie jest mowa o królu północy, który walczy z królem południa. Te wojny interesowały Żydów bo działy się na ich terytorium. Jeden z tych królów zrobił coś strasznego.

W Ewangelii Jana 10:22 czytamy o tym, że było akurat święto poświęcenia gdy Jezus nauczał w świątyni. Co to za święto? Dziś znane jest jako święto Chanuka. W Biblii są podane tylko trzy święta w prawie Mojżeszowym oraz później czwarte w księdze Estery. Skąd się wzięło święto Chanuka? W 168 władca tego północnego syryjskiego państwa Antioch IV Epifanes postawił w jerozolimskiej świątyni ołtarz Zeusa. Żydzi zbuntowali się pod wodzą Machabeuszów i po trzech latach ponownie poświęcili oczyszczoną świątynię. Święto Chanuka upamiętnia właśnie to ponowne poświęcenie. Ale co to ma wspólnego z Herodem?

Gdybyście kiedyś chcieli to chętnie nagram też historię Machabeuszy, którzy są także zwani Hasmoneuszami. Dziś jednak skupmy się na tym skąd wziął się Herod. Jeden z Machabeuszy podbił Edom, który w tych czasach zwał się Idumeą. Później jego następcy wyznaczyli jednego z Edomitów na zarządcę tej ziemi. Ten człowiek nazywał się Antypater. Zwykle mówi się o nim jako o Antypatrze I, bo jego syn to też Antypater podawany zwykle z numerem II. Tak więc w Judei rządzą Machabeusze, podbili nawet Idumeę. Niestety wybucha tam wojna domowa, dwóch braci z rodu Machabeuszy walczy o władzę. Jednego popierają faryzeusze, a drugiego saduceusze. Wtedy na scenie pojawiają się Rzymianie w osobie Pompejusza Wielkiego. Pokonał on właśnie Syrię. Obaj bracia zwrócili się do niego o rozstrzygnięcie oddając Judeę pod rzymskie panowanie.

Później wybuchła wojna domowa w Rzymie. Pompejusz Wielki walczył z Cezarem. Antypater II był po stronie Pompejusza, ale gdy ten zginął postanowił przejść na stronę Cezara. Juliusz Cezar był właśnie w Egipcie, gdzie spotkał swoją miłość Kleopatrę. Niestety dla niego dostał się w oblężenie. Wykorzystał to Antypater II i uratował Juliusza Cezara. Ten odwdzięczył się mu i tak Antypater II został pierwszym prokuratorem Judei. Później to stanowisko będzie miał znany z Biblii prokurator Poncjusz Piłat. Prokurator to zarządca odpowiedzialny za zbieranie podatków. W taki właśnie sposób Edomici zaczęli rządzić w Judei. Wprawdzie dalej był tam król z dynastii Machabeuszów, ale tak naprawdę rządził prokurator czyli Antypater II.

Tutaj warto wspomnieć o imionach. Antypater I i Antypater II tak naprawdę mieli na imię Antypas. Ale później chyba dla ułatwienia zmieniono ich imiona na greckie Antypater. Imię to z greckiego oznacza “Jak ojciec”. Wskazuje to na dużą hellenizację państwa Machabeuszy, w których zarówno pierwszy jak i drugi Antypater byli zarządcami. O tą hellenizację mieli do królów machabejskich pretensje faryzeusze i właśnie za to zostali na pewien czas wyrzuceni z Sanhedrynu.

Rzymianie podzielili kraj zamieszkiwany przez Żydów na tetrarchie, czyli na cztery części. Antypater II miał dwóch synów starszy zarządzał Jerozolimę, a młodszy Herod Galileą. Właśnie wtedy Herod popadł w konflikt z Sanhedrynem. Herod wyłapał rozbójników i na miejscu ich stracił. Herod wkroczył w ten sposób w kompetencje sądu jakim był Sanhedryn. Został wezwany przed sąd, ale stawił się tam wraz ze swoją strażą przyboczną. Uniewinniono go. Jeden z sędziów powiedział wtedy, ze jeżeli Herod zostanie wypuszczony to w przyszłości zabije wszystkich swoich sędziów.

Gdy zmarł jego ojciec. Ostatni król z dynastii Hasmoneuszy zabił brata Heroda. Sam Herod z pomocą Rzymian zdobył Jerozolimę. Kazał zabić ostatniego króla i sam za zgodą Rzymian objął to stanowisko. Wiązało się to jednak z tym, że zawsze musiał mieć poparcie Rzymu i tego kto tam rządzi. A nie było to proste bo wybuchały konflikty między samymi Rzymianami co stawiało Heroda w niewygodnej pozycji. O jego stosunkach z Rzymem powiem jednak w kolejnym odcinku. Jest to fascynująca historia o tym jak Herod umiejętnie lawirował w gąszczu politycznych zależności. To także historia tego jak Herod dostał przydomek Wielki.