W 1401 roku rozpisano konkurs na drzwi do baptysterium we Florencji. Tą datę wielu uznaje za początek renesansu. Po włosku nazywa się ten okres Quattrocento, czyli czterysta. Chodzi o lata od 1400 do 1499. Ja jednak mówiąc o papieżach renesansu chciałbym zacząć trochę później. Dlaczego później? Papieże mieli początkowo inne sprawy na głowie, takie jak krucjaty, problemy w Czechach z Husytami oraz wielką schizmę zachodnią. Przypomnijmy, że do 1415 roku było trzech papieży. Trudno więc się dziwić, że renesans rozwijał się wtedy we Florencji.

Nie będę też mówił o wszystkich papieżach. Skupię się na trzech rodzinach papieży, którzy rządzili wtedy w państwie kościelnym. Było to państwo, w którym wybierano kolejnego władcę czyli papieża. Z powodu celibatu nie mogło być mowy o dynastii papieży, choć będę za chwilę mówił o dzieciach niektórych z papieży renesansu. Chociaż nie było dynastii, czyli po papieżu nie rządził jego syn to panowało coś, co się nazywa nepotyzmem. Prawdopodobnie znacie język angielski i wiecie, że siostrzeniec lub bratanek po angielsku to “nephew”. Po włosku siostrzeniec lub bratanek to “nipote”, a po łacinie “nepos” i właśnie od tego słowa pochodzi określenie “nepotyzm”. Jak to działało?

Papież oficjalnie nie miał swoich dzieci, ale mógł uczynić kardynałem czyli potencjalnym papieżem kogoś ze swojej rodziny. Zacznijmy od papieża Kaliksta III, który nazywał się Alfonso de Borja. Rozdawał on urzędy, w tym kardynalskie przynajmniej 4 krewiniakom (2 siostrzeńcom i 2 bratankom). Jeden z jego siostrzeńców Rodrigo Borgia także został później papieżem.

Nepotyzm czyli rozdawanie urzędów siostrzeńcom i bratankom był czymś normalnym. Np. u nas w Polsce Łukasz Watzenrode był biskupem warmińskim. Zapewnił urzędy kościelne swoim siostrzeńcom, w tym Mikołajowi Kopernikowi. Sam Kopernik jak wiemy oddał się nauce, ale gdyby chciał, mógł zostać po swoim wuju biskupem warmińskim. W ten sposób urzędy kościelne zaczynając od biskupstw a kończąc na urzędzie papieskim przechodziły od wujów do siostrzeńców i bratanków. Czy można to nazwać dynastą? Napiszcie mi w komentarzu co o tym sądzicie?

Kalikst III, czyli Alfonso de Borja był papieżem w latach 1455–1458. Nie wydawał on na sztukę, bo pieniądze szły na krucjaty oraz dla krewnych. Kolejni dwaj papieże czyli Pius II oraz Paweł II byli zaangażowani w krucjaty, a także wojny husyckie. Nas będzie interesował kolejny papież czyli Sykstus IV. Nazywał się on Francesco della Rovere. Mamy już więc dwie rodziny: Borgiów oraz della Rovere. Przypomnę może, że Alfonso de Borja uczynił 4 krewniaków kardynałami. Teraz Francesco della Rovere prześcignął go, bo aż sześciu swoich krewniaków wprowadził do kolegium kardynalskiego. Jeden z nich Giuliano della Rovere też został później papieżem. Dalszym 10 krewnym rozdał inne stanowiska świeckie i kościelne. Można więc powiedzieć, że rodzina della Rovere przejęła władzę w państwie kościelnym. Jak na to zareagowali ludzie?

Musicie pamiętać, że to było normalne w tamtych czasach. Urzędy dostawali krewniacy, a nie ci, którzy najlepiej się nadawali na dane stanowisko. Sykstus IV jednak trochę przesadził. Wtykał swoich krewnych wszędzie. Ci krewniacy na urzędach prowadzili wystawne i rozwiązłe życie. To niby też było normalne, ale krewniacy tego papieża nawet wśród tamtejszych ludzi wyróżniali się wystawnym życiem i rozwiązłością.

Papież Sykstus IV chciał założyć prawdziwą dynastę i dla jednego z siostrzeńców zrobił osobne państwo we Włoszech. Chodzi o region Emilia-Romania, który znajduje się pomiędzy Florencją, a Wenecją. Papież chciał do tego państwa przyłączyć także Florencję i całą Toskanię. Tak więc poparł spisek Pazzich. O tym spisku mówiłem w odcinku 28. Doprowadziło to do wojny z Florencją oraz Wenecją. Po śmierci Sykstusa IV ludzie mieli dość rodziny della Rovere. Ale jaki miał on wpływ na renesans?

W Rzymie do dzisiaj stoją budowle zawierające w swojej nazwie imię papieża Sykstusa IV. Które to budowle? Kaplica Sykstyńska oraz most Ponte Sisto. Renesans rozpoczął się wprawdzie we Florencji i tam tworzyli mistrzowie. Gdy jednak panował Sykstus IV czyli w okresie od 1471 do 1484 Florencja miała wiele problemów, między innymi wojnę, którą wywołał papież Sykstus IV. W każdym razie mistrzowie renesansu udali się wtedy do Rzymu, między innymi Botticelli. Był to jeden z malarzy szkoły florenckiej, ale malował dla papieża w Rzymie. W ten sposób renesans z Florencji przyszedł do Rzymu.

Sykstus IV walczył przeciwko Florencji. Gdy zmarł w 1484 jego następcą został Innocenty VIII. Przypomnę, że poprzedni papieże pochodzili często z włoskiej rodziny della Rovere lub hiszpańskiej rodziny Borgia. Jednak te dwie rodziny nie potrafiły wtedy przeciągnąć większości na swoją stronę i tak został wybrany Innocenty VIII. Na jego dworze najważniejsi byli właśnie kardynałowie Giuliano della Rovere oraz Rodrigo Borgia. Obaj zostaną papieżami, ale o tym za chwilę. Innocenty VIII nie był pierwszym papieżem, który miał dzieci. Był jednak pierwszym, który oficjalnie uznał swoje dzieci. Przebywały one u niego na dworze papieskim. Jan Kochanowski napisał fraszkę “Na Świętego Ojca”. Brzmi ona tak: “Świętym cię zwać nie mogę, ojcem się nie wstydzę, Kiedy, wielki kapłanie, syny twoje widzę”. Różnie się mówi o kim Kochanowski pisał. Niektórzy mówią, że o Pawle II inni, że o Aleksandrze VI, a niektórzy właśnie o Innocentym VIII. Dzieci jednak miało wielu papieży z tego okresu. Czemu nas więc interesują dzieci tego papieża?

Poprzedni papież Sykstus IV wywołał wojnę z Florencją i Medyceuszami. Teraz Wawrzyniec Medyceusz postanowił doprowadzić do pokoju z państwem kościelnym. Córka Wawrzyńca wzięła ślub z synem papieża Innocentego VIII. Dzięki temu zakończono wojnę państwa kościelnego z Florencją. Dodatkowo Giovanni Medici, czyli Jan Medyceusz został kardynałem, a później zostanie także papieżem. Wróćmy jednak do papieża Innocentego VIII, prowadził on dość wystawne życie i doprowadził do opustoszenia skarbca papieskiego. Aby zarobić pieniądze sprzedawał urzędy kościelne i świeckie. Ta praktyka zwana symonią była częsta, ale za jego panowania była jeszcze większa. Czy po nim mógł być jeszcze gorszy papież?

Po Innocentym VIII papieżem został Rodrigo Borgia jako Aleksander VI. Przez wielu jest uznawany za najgorszego papieża renesansu. Przypominam, że Rodrigo był siostrzeńcem papieża Kaliksta III. Papież Aleksander VI miał pięcioro dzieci ze swoją stałą kochanką, która się nazywała Vanozzą Cattanei. Początkowo twierdził, że to jego siostrzeńcy i bratankowie. Później jednak, już jako papież, uznał swoje dzieci. Poszedł śladami swojego poprzednika Innocentego VIII. Najwięcej kontrowersji budzi syn jego córki Lukrecji.

Jan Borgia zwany Infantem Rzymskim czyli rzymskim bękartem był synem jego córki. W 1501 roku papież Aleksander VI wydał dwie bulle. W jednej podano, że ojcem Jana jest jego syn Cezar, czyli brat Lukrecji. W drugiej podano, że ojcem jest sam Aleksander VI. Tak więc zarzuca się temu papieżowi, że pozwolił na związek brata z siostrą lub jeszcze gorzej, że sam spłodził syna, ze swoją córką. Wyjaśnienie może jednak być dużo prostsze. Jego córka Lukrecja miała nieślubnego syna, którego urodziła w tajemnicy. Nie mogła go uznać, bo miała zostać żoną wielu władców. Tak więc Aleksander VI wydał bullę, w której napisano, że Jan Borgia jest nieślubnym synem Cezara i nieznanej kobiety. W kolejnej bulli napisano, że ojcem jest sam papież i nieznana kobieta. Przeciwnicy Borgiów rozgłośnią jednak tą sprawę i oskarżyli papieża o współżycie z córką.

Aleksander VI także wspierał artystów. Nakazał między innymi odnowienie Zamku Świętego Anioła. We Florencji władzę przejął wtedy zakonnik Savonarola. Ludzie we Florencji myśleli, że Savonarola to prorok. Atakował on Medyceuszy za rozpustne życie i z tego powodu uciekli oni wtedy z Florencji. Było to na rękę papieżowi Aleksandrowi VI. Chciał on wykroić w Italii kraj dla swojego syna Cezara Borgii. Gdy więc Medyceusze krytykowani przez zakonnika Savonarolę opuścili Florencję papież się cieszył. Savonarola zaczął jednak krytykować także papieża. Został więc wyklęty, później torturowany, a na koniec skazany na śmierć. Wszystko szło po myśli papieża Aleksandra VI.

Niestety na rodzinę Borgiów spadło nieszczęście. Papież Aleksander VI i jego syn Cezar Borgia zachorowali tego samego dnia. Jest kilka teorii. Jedna z nich mówi, że papież i jego syn chcieli otruć bogatego kardynała, ale przez przypadek sami wypili to zatrute wino. Papież Aleksander VI zmarł. Jego syn Cezar doprowadził do wyboru kolejnego papieża przychylnego Borgiom - papieża Piusa III. Był on jednak papieżem tylko przez niecały miesiąc, a kolejnym papieżem został wróg Borgiów. Kolejny papież to Juliusz II czyli Giuliano della Rovere. Jak został wybrany?