Zajmę się dzisiaj tematem kobiet w Biblii. Treść historii biblijnej jest dość długa. Obejmuje czas patriarchów. Potem okres sędziów, królów, niewoli babilońskiej, a potem panowania perskiego, greckiego oraz rzymskiego. We wszystkich tych okresach prawa kobiet były różne i nie zawsze chodzi o prawa podane w Biblii. Dzisiaj tylko rozpocznę ten temat. Zajmiemy się sytuacją kobiet w czasach patriarchów oraz później wprowadzonym Prawem Mojżeszowym.

Księga Rodzaju, czyli pierwsza księga w Biblii opisuje okres przed Prawem Mojżeszowym. Do jakiego prawa stosowali się wtedy ludzie? Np. w Rodzaju, rozdziale 15 czytamy o obietnicy, którą Bóg dał Abrahamowi. W Rodzaju 15:2 czytamy : “Wtedy Abram odpowiedział: Panie Boże, cóż mi możesz dać, gdy ja schodzę bezdzietny, a dziedzicem domu mego będzie Eliezer z Damaszku”. Wygląda na to, że Abraham cytuje tutaj jedno z praw babilońskich. Gdy bogate małżeństwo umierało bezdzietnie to dziedziczył po nich najstarszy sługa. Jeszcze ciekawszą rzecz znajdujemy w kolejnym rozdziale.

W Rodzaju 16:2 znajdujemy słowa Sary, żony Abrahama: “Rzekła więc Saraj do Abrama: Oto Pan odmówił mi potomstwa, obcuj, proszę, z niewolnicą moją, może z niej będę miała dzieci. I usłuchał Abram rady Saraj”. Również to prawo można znaleźć wśród przepisów i zwyczajów babilońskich. Niepłodna kobieta miała dać swojemu mężowi niewolnicę, która rodziła za swoją panią. Hagar rzeczywiście zaszła w ciążę i zaczęła pogardzać swoją panią czyli Saraj. Wskazuje to na to, że wartość żony w oczach męża rosła gdy była ona płodna.

Wygląda więc na to, że w czasach patriarchów stosowano prawa babilońskie takie jak np. prawo Hammurabiego. Bardzo poważnie traktowano tam niemoralność. Uważano to za coś gorszego od morderstwa. Abraham dwa razy prosił swoją żonę, a Izaak raz swoją o to aby ukrywały, że są żonami. Np. w Rodzaju 12:12 czytamy: “Gdy więc zobaczą cię Egipcjanie, powiedzą: To jest jego żona, i zabiją mnie, a ciebie zostawią przy życiu”. Wygląda więc na to, że ludzie bez problemu zamordowaliby męża kobiety, aby uniknąć niemoralności.

Wprowadzone później Prawo Mojżeszowe poprawiało sytuację kobiet. Nie znaczy to, że sytuacja kobiet przypominała dzisiejsze równouprawnienie, ale na pewno ta zmiana była krokiem naprzód. Np. prawa babilońskie mówiły o tym, że jeżeli dwoje ludzi zostanie przyłapanych na niemoralności to kobietę należało zabić, a mężczyznę puścić wolno. Prawo Mojżeszowe karało oboje, np. w Kapłańskiej 20:10 czytamy: “Mężczyzna, który cudzołoży z żoną swego bliźniego, poniesie śmierć, zarówno cudzołożnik jak i cudzołożnica”.

Prawo Mojżeszowe zwracało też uwagę na gorszą sytuację kobiet. Np. w księdze Wyjścia 22:22 czytamy: "Nie będziesz uciskał żadnej wdowy ani sieroty“. Sytuacja kobiet, które straciły swojego męża była bardzo trudna. Wygląda na to, że niektórzy wykorzystywali to. W Powtórzonego Prawa 27:19 czytamy: “Przeklęty, kto narusza prawo obcego przybysza, sieroty i wdowy. A cały lud powie: Amen". Byli ludzie, którzy naruszali prawo wdów, bo nie miały one męża, który by je obronił.

Prawo Mojżeszowe karało gwałt. Powtórzonego Prawa mówi o karze śmierci, karze pieniężnej lub nakazie do ożenku bez prawa do rozwodu (Powtórzonego Prawa 22:25, 29). Nie wolno było gwalcić nawet branek, czyli kobiet zdobytych na wojnie. W Powtórzonego Prawa 21:13 czytamy: "Oraz zdejmie z siebie szatę branki. Niech zamieszka w twoim domu, opłakując swego ojca i matkę przez cały miesiąc. Potem możesz zbliżyć się do niej i pojąć ją, i będzie twoją żoną". Taka branka po miesiącu mogła zostać żoną ze wszystkimi prawami. A jakie to były prawa?

W tamtych czasach praktykowano poligamię. Izraelita mógł mieć więcej niż jedną żonę. Jakie były prawa poprzedniej, być może już niemłodej żony? W Wyjścia 21:10 czytamy: "Jeżeli weźmie sobie inną za żonę, nie ujmie jej ani pożywienia, ani odzieży, ani obcowania cielesnego". Tak więc Izraelita mógł sobie wziąć inną żonę. Nie mógł jednak zaniedbać tej wcześniejszej pod względem żywności, odzieży oraz współżycia intymnego.

Żywność i odzież jest konieczna, ale czemu wspomniano też o tym współżyciu? Dla kobiety w tamtych czasach bardzo ważne było mieć dzieci. Bezdzietność uważano za hańbę. Jednak posiadanie dzieci, a szczególnie synów zapewniało opiekę na starość lub po śmierci męża. Jak to wyglądało w praktyce?

Jak np. czytamy w Rodzaju 30:16 to żony Lea i Rachela decydowały między sobą o tym z kim będzie danej nocy spać Jakub ich mąż. Inny przykład to Elkana, ojciec proroka Samuela. Kochał on jedną żonę, ale nie zaniedbywał drugiej. Nie wszyscy jednak stosowali się do tego prawa. Król Dawid specjalnie odsunął od siebie swoją pierwszą najstarszą żonę Michal, a król Salomon miał tyle żon, że raczej nie mógł zadbać o nie wszystkie.

Prawo Mojżeszowe, które wprowadzono było prawem dostosowanym do okoliczności. Przypomina to prawo precedensowe, które jest stosowane w krajach anglosaskich w naszych czasach. Podobnie gdy Mojżesz nadawał pewne prawo przyszło do niego 5 córek Selofchada (Celofchada). Ich słowa można znaleźć w Liczb 27:4: “Dlaczego imię naszego ojca, który nie miał syna, ma zniknąć spośród jego rodziny? Daj nam posiadłość wśród braci naszego ojca".

Ich prośba została spełniona. Księga Liczb 27:8 mówi, że gdy nie było synów dziedzictwo zmarłego przechodziło na córkę. To nie jest koniec tej sprawy. Te 5 córek miało dostać ziemię przynależną ich ojcu. Co jednak gdyby wyszły za mąż za kogoś z innego plemienia? Takie pytanie zadawali sobie chyba Izraelici z plemienia Manassesa. Bali się oni, że te kobiety wyjdą za mąż za kogoś z innych plemion i w tej sposób ziemia przyznana jednemu plemieniu przejdzie do innego. Księga Liczb 37:11 mówi, że tych 5 kobiet mogło sobie wybrać męża, ale tylko w swoim plemieniu. Wyszły one za mąż za swoich kuzynów.

Prawo Mojżeszowe zabraniało małżeństw z innymi narodami. Dotyczyło to szczególnie Kananejczyków. Powtórzonego Prawa 7:3 mówi: “Nie będziesz z nimi zawierał małżeństw. Swojej córki nie oddasz jego synowi, a jego córki nie weźmiesz dla swojego syna”. Jest to jedno z tych praw, które było często łamane. Najbardziej znanym przykładem jest Salomon, który wziął sobie wiele kananejskich żon i one skłoniły go do swoich kultów religijnych. Jego następcą został Rechoboam, którego matka była Ammonitką. Rechoboam również zaczął czcić te bóstwa być może pod wpływem swojej matki Naamy.

W linii rodowej Jezusa są wymienione trzy kobiety: Tamar, Rachab i Rut. Pierwsze dwie Tamar i Rachab były Kananejkami, a Rut była Moabitką. Wygląda jednak na to, że przeszły one na judaizm. Przynajmniej tak można sądzić o Rachab i Rut. Tamar żyła w czasach patriarchów i nie było wtedy jeszcze judaizmu jako zorganizowanej religii. W każdym bądź razie zakaz brania sobie żon z obcych narodów dotyczył raczej spraw religijnych. Np. bycie Moabitą oznaczało czczenie Kemosza, a bycie Ammonitą oznaczało czczenie Molocha. Dzisiaj słowo Żyd oznacza w zasadzie tylko narodowość, w przeszłości oznaczało także religię. Kobieta wychodząc za mąż niejako automatycznie przechodziła na religię męża. Świadczą o tym słowa Noemi do Rut: “Następnie rzekła Noemi: Oto twoja szwagierka wraca do swojego ludu i do swojego boga; zawróć i ty za swoją szwagierką” (Rut 1:15).

Tak więc Rut wychodząc za mąż, za Machlona, syna Noemi przeszła na judaizm. Po jego śmierci teściowa radziła jej wrócić do swojego ludu i tam poszukać sobie męża. Oznaczało to jednak powrót także do bogów moabickich, np. Kemosza. Jak wiemy Rut pozostała przy Noemi być może także z tego powodu, że nie chciała wracać do religii moabskiej. Choć więc prawo zabraniające sobie brania żon z obcych narodów dotyczyło mężów w tym wypadku zastosowała je Rut, która wróciła z Noemi do Judy i tam poszukała sobie męża Izraelitę.

Podsumowując. W czasach patriarchów stosowano babilońskie prawa, np. niepłodna żona oddawała swojemu mężowi niewolnicę, która niejako rodziła za nią. Później wprowadzono Prawo Mojżeszowe, które w pewnych kwestiach zrównywało prawa kobiet. Choć oczywiście daleko było od współczesnego równouprawnienia. W następnym odcinku zajmiemy się czasami królów i pozycją kobiet w tamtych czasach.

Wtedy Abram odpowiedział: Panie Boże, cóż mi możesz dać, gdy ja schodzę bezdzietny, a dziedzicem domu mego będzie Eliezer z Damaszku (Rodzaju 15:2)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/15/2

Rzekła więc Saraj do Abrama: Oto Pan odmówił mi potomstwa, obcuj, proszę, z niewolnicą moją, może z niej będę miała dzieci. I usłuchał Abram rady Saraj (Rodzaju 16:2)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/16/2

Gdy więc zobaczą cię Egipcjanie, powiedzą: To jest jego żona, i zabiją mnie, a ciebie zostawią przy życiu (Rodzaju 12:12)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/12/12

Mężczyzna, który cudzołoży z żoną swego bliźniego, poniesie śmierć, zarówno cudzołożnik jak i cudzołożnica (Kapłańska 20:10)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/3-Ksiega-Mojzeszowa/20/10

Nie będziesz uciskał żadnej wdowy ani sieroty (Wyjscia 22:22)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Mojzeszowa/22/22

Przeklęty, kto narusza prawo obcego przybysza, sieroty i wdowy. A cały lud powie: Amen (Powtórzonego Prawa 27:19)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/5-Ksiega-Mojzeszowa/27/19

Oraz zdejmie z siebie szatę branki. Niech zamieszka w twoim domu, opłakując swego ojca i matkę przez cały miesiąc. Potem możesz zbliżyć się do niej i pojąć ją, i będzie twoją żoną (Powtórzonego Prawa 21:13).
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/5-Ksiega-Mojzeszowa/21/13

Jeżeli weźmie sobie inną za żonę, nie ujmie jej ani pożywienia, ani odzieży, ani obcowania cielesnego (Wyjścia 21:10)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Mojzeszowa/21/10

Dlaczego imię naszego ojca, który nie miał syna, ma zniknąć spośród jego rodziny? Daj nam posiadłość wśród braci naszego ojca (Liczb 27:4)