Prawie 100 lat temu Maria Skłodowska-Curie dostała w prezencie od prezydenta USA jeden gram radu. Czy wiecie ile to jest jeden gram? Na przykład spinacz do papieru albo taka mała guma do żucia, waży właśnie jeden gram. Dlaczego, więc prezydent USA dał Marii tylko jeden gram radu? Ten jeden gram radu kosztował, wtedy sto tysięcy dolarów. Ale kim była Maria Skłodowska-Curie i do czego był jej potrzebny ten rad?

Maria Curie urodziła się w 1867 roku w Warszawie. I w Paryżu ona studiowała fizykę i matematykę, a w 1895 roku wyszła za mąż z Piotrem i potem, odkryli razem substancję radioaktywną nazywaną uran. A potem jeszcze, w 1903 roku oni dostali nagrodę Nobla.
Maria Skłodowska-Curie urodziła się podczas zaborów. Jak pewnie pamiętacie zabory to okres 123 lat, kiedy nie było Polski, była ona podzielona między Rosję, Prusy i Austrię. Maria urodziła się w rosyjskim zaborze. Jej rodzice byli nauczycielami. Jej ojciec, był nauczycielem matematyki i fizyki oraz dyrektorem szkoły dla chłopców, a jej mama była przełożoną pensji dla dziewcząt. Dziewczynki w tamtych czasach, nie mogły się uczyć tego samego co chłopcy. Miały taka specjalną szkołę, gdzie uczyły się czytać, śpiewać, grać, ale nie uczyły się takich normalnych przedmiotów jak matematyka czy fizyka. Tak, więc Maria która chciała się uczyć takich przedmiotów najpierw, uczył ją jej tata oraz starsze rodzeństwo. Maria była najmłodsza z pięciorga dzieci. Później uczyła się na takim latającym uniwersytecie, ponieważ nie wolno było uczyć dziewczynek. Ten uniwersytet latał od jednego domu do drugiego, tak aby policja go nie znalazła, ponieważ obawiano się policji. Nie wolno było też na lekcjach robić notatek, aby policja nie miała dowodów. A więc Maria musiała wszystko zapamiętywać w głowie. Nie mogła sobie niczego zapisać. Później postanowiła, wraz z siostrą pojechać do Paryża na studia, ale nie miała pieniędzy. Umówiła się, więc ze swoja starszą siostrą Bronią, że najpierw ona, czyli Maria będzie pracować i ona będzie płacić za studia starszej siostry. A potem na odwrót, potem jej siostra zapłaci za jej studia. Maria została więc nauczycielką i wysyłała pieniądze Broni do Paryża. Maria uczyła dzieci bogatych ludzi za pieniądze, ale w wolnych chwilach uczyła biedne dzieci za darmo, a to też było wtedy zakazane. Władze carskie, czyli te które rządziły w zaborze rosyjskim zakazywały uczenia, pisania i czytania biednych ludzi. Później Bronia zaprosiła ją do siebie do Paryża i ona płaciła za studia Marii. Maria zaczęła studiować matematykę i fizykę. Na studiach poznała naukowca Piotra Curie i wyszła za niego za mąż.
Ożeniła się z Pierre Curie i się nazywa Maria Curie. Wyszła za mąż z nim, ale nie mieli dużo pieniędzy to nie mogli mieć obrączek. I kiedy była ceremonia, to była tylko ich rodzina i przyjaciół. I potem kiedy, mieli pójść na takie swoje wakacje to nie mieli pieniędzy, więc pojechali na rowerach trochę tak blisko.

Oboje byli bardzo biedni. I po ślubie pojechali, tylko na taką przejażdżkę rowerami. W 1903 roku Maria skończyła studia i napisała pracę doktorską „Badanie ciał radioaktywnych”. Czy wiecie co to jest radioaktywność? Radioaktywność, to jest nauka, która bada takie ciała które promieniują. Za te badania nad ciałami radioaktywnymi jej mąż oraz jeszcze jeden fizyk dostali nagrodę Nobla, ale mąż Piotr Curie zaprotestował i powiedział, że przecież Maria jako pierwsza zaczęła pracować nad radioaktywnością, iż to jest nie sprawiedliwe, że ona tez nie dostała nagrody Nobla. Wtedy dopisano Marię, jako trzecia dostała nagrodę Nobla z fizyki w 1903 roku. Ale jak odkryto tą radioaktywność? Promieniowanie uranu odkrył taki fizyk Henri Becquerel, ale on nie wiedział skąd się ona bierze. Dopiero Maria, która była jeszcze studentką odkryła, że promieniowanie pochodzi z samego atomu uranu. Zaczęła badać ten uran, a potem dołączył do niej mąż. I dlatego właśnie w 1903 roku nagrodę Nobla z fizyki dostali właśnie ten fizyk Henri Becquerel, Piotr Curie oraz Maria Curie. Takie promieniowanie jest bardzo groźne. Mąż Marii chciał sprawdzić jak ono działa i specjalnie położył sobie na ramieniu kawałek uranu. W tym miejscu zrobiła mu się okropna rana, która przez długi czas nie chciała się zagoić. Piotr Curie zapisywał wszystko co się dzieje z tą raną, żeby w ten sposób przeprowadzić badania. Aby zdobyć trochę uranu Maria i Piotr musieli przekopywać całe góry, pewnej rudy. Z jednej tony tej rudy, ruda to jest taki piasek otrzymywali tylko jeden gram uranu. A ile to jest jedna tona? Tona to tysiąc kilogramów. Na przykład mały samochód waży jedną tonę. Tak, więc z rudy o wadze jednej tony, oni otrzymywali tylko jeden gram uranu. Była to bardzo ciężka praca i bardzo monotonna, ale oni oboje poświęcili swoje życie nauce. Przy tej okazji odkryli dwa inne pierwiastki chemiczne. Maria nazwała pierwszy polon od polski, a drugi rad, bo radius to po łacinie znaczy promień. Wszystkie te pierwiastki, czyli uran, polon i rad, były bardzo promieniotwórcze. Ale czy wy wiecie co to są pierwiastki chemiczne? Można je znaleźć w tak zwanym układzie okresowym pierwiastków. Uran i rad to właśnie są, pierwiastki chemiczne. Nazywały się polon i rad. Polon to jest 84, a rad to jest 88.

Uran jest oznaczany literką U i ma numer 92. Polon jest oznaczany literkami Po i ma numer 84. A rad jest oznaczany literkami Ra i ma numer 88. Niestety 1906 roku Piotr Curie został potrącony przez wóz i zmarł. Sorbona, czyli uniwersytet w Paryżu zaproponował Marii, aby uczyła zamiast swojego męża. W ten sposób, Maria stała się pierwszą kobieta profesorem na Sorbonie w Paryżu. W 1911 Maria dostała druga nagrodę Nobla, tym razem z chemii. Jest więc jedyna osobą, która dostała dwie nagrody Nobla z dwóch różnych dziedzin. Maria dostała najpierw nagrodę Nobla z fizyki, a później nagrodę Nobla z chemii. Jak pewnie pamiętacie, w 1914 roku wybuchła pierwsza wojna światowa. Maria jako jedna z pierwszych kobiet dostała we Francji prawo jazdy i jeździła na front, żeby pomagać rannym żołnierzom. A jak ona mogła pomóc? Maria jak pamiętacie zajmowała się promieniowaniem, zajmowała się materiałami, które promieniują. A jak można to wykorzystać? Można zrobić zdjęcia rentgenowskie, czyli na przykład jak żołnierz ma złamaną rękę, można zrobić zdjęcie i na zdjęciu widać jak wygląda to złamanie. Maria jeździła, więc na front takim samochodem z taką maszyną rentgenowską i robiła zdjęcia żołnierzom. Dzięki temu właśnie uratowała życie wielu, z tych rannych żołnierzy. To promieniowanie, którym zajmowała się Maria jest bardzo, bardzo szkodliwe, ale jak widzicie może być i pożyteczne na przykład do robienia zdjęć rentgenowskich. Maria i jej mąż nie byli jedynymi, którzy dostali nagrodę Nobla w tej ich rodzinie. Ich córka, czyli Irena oraz jej mąż Fryderyk odkryli sztuczne promieniowanie i oni także dostali nagrodę Nobla.

Maria pracowała nad tym promieniowaniem do końca życia, ale było bardzo trudno dostać uran, rad bo te pierwiastki, były bardzo drogie. Tak więc w latach 20. kobiety w USA zebrały pieniądze na rad dla Marii, aby mogła kontynuować badania. Ten rad przekazał jej właśnie prezydent USA w 1921 roku, czyli 98 lat temu. Ten rad jeden gram, był bardzo drogi, kosztował prawie 100 tysięcy dolarów. Niestety Maria zachorowała przez promieniowanie nad którym pracowała. W 1934 roku ostatni raz odwiedziła Polskę i tego samego roku zmarła. Rzeczy, które promieniują na przykład ten rad który przekazał prezydent USA przekazał Marii, był trzymany w zamkniętym ołowianym pojemniku. Wszystkie promieniotwórcze rzeczy trzeba trzymać właśnie w takich zamkniętych ołowianych pojemnikach, bo ołów nie przepuszcza promieniowania. Maria Skłodowska-Curie przez całe swoje życie tak została napromieniowana, że kiedy ja pochowano musiano ją pochować w ołowianej trumnie, aby ludzie którzy przechodzą obok jej grobu nie zostali napromieniowani. Także wszystkie jej papiery, a nawet jej książka kucharska jest dzisiaj przechowywana w ołowianym pojemniku, bo jest niebezpiecznie napromieniowana. Co zapamiętaliście? Maria nie tylko przyczyniła się do odkrycia radioaktywności, ale także odkryła dwa nowe pierwiastki był to polon i rad. Była ona też pierwszą kobietą w wielu dziedzinach, na przykład jako pierwsza kobieta dostała nagrodę Nobla, jako pierwsza kobieta, była profesorem na Sorbonie, jako pierwsza kobieta była kierowcą we Francji i tak dalej. Tak, więc dzisiaj wiele kobiet bierze ją sobie za wzór. Na dzisiaj to wszystko dziękuję wam bardzo za wysłuchanie do końca zapraszam do kolejnego odcinka niedługo, a więc do usłyszenia.

Była taka kobieta, która się nazywała Maria Słodowska, ale potem się ożeniła się z Pierr Curie i się nazywa Maria Curie, przypomina mi kiwi.

Transkrypcji audycji dokonała: Patrycja Frymark