تا چند روز پیش همهٔ اظهارنظرها و گمانه‌زنی‌ها حاکی از نهایت خوش‌بینی نسبت به‌ حصول توافق برای احیای برجام بود؛ جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیهٔ اروپا، صحنه‌گردان دور اخیر مذاکرات، می‌گفت: «این آخرین میلی‌مترهاست»(مصاحبه با روزنامهٔ اتریشی «کرونن سایتونگ»). او در همین رابطه، هم پاسخ رژیم و هم پاسخ آمریکا به‌ پیش‌نویس توافق را معقول و منطقی توصیف می‌کرد. در طرف رژیم هم گفته می‌شد «خوش‌بینی نسبت به‌ تفاهم به‌ بیشترین حالت ممکن خود رسیده است»(روزنامهٔ حکومتی آرمان امروز ۱۰شهریور). اما ناگهان گویی توصیف برخی روزنامه‌های رژیم که مذاکرات را به‌ بازی «مار و پله» تشبیه کرده بودند، به‌ واقعیت پیوست و در عرض چند ساعت ورق برگشت و ابراز خوش‌بینی‌ها جای خود را به‌ ابراز یأس و ناامیدی داد. این چرخش پس از علنی شدن پاسخ رژیم ایران به پاسخ آمریکا درباره طرح بورل صورت گرفت.



سی.ان.ان(۱۰شهریور) گزارش داد: با ارزیابی وزارت‌خارجه آمریکا مبنی بر سازنده نبودن پاسخ رژیم ایران، اکنون به‌نظر می‌رسد تلاش برای برجام در وضعیت بلاتکلیفی و بحرانی قرار گرفته است.

روزنامهٔ واشنگتن پست(۱۰شهریور) نیز نوشت: با چنین پاسخی از طرف دولت بایدن، اکنون به‌نظر می‌رسد چشم‌انداز احیای توافق هسته‌یی با رژیم ایران یک گام به‌ عقب برگشته است.

نشریهٔ آمریکایی پولیتیکو هم که ارتباط نزدیکی با وزارت‌خارجهٔ آمریکا دارد، تیتر زد: «مذاکرات هسته‌یی در خطر است، آمریکا آخرین جواب رسمی رژیم ایران را حرکتی «رو به‌ عقب» می‌داند». پولیتیکو می‌افزاید: «واکنش منفی دولت بایدن و هم‌چنین منابع اروپایی نشان می‌دهد که احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ آن‌طور که برخی از حامیان توافق امیدوار بودند، با وجود حدود یک سال و نیم گفتگو، قریب‌الوقوع نیست».

البته رژیم روایت خود را از این تحول دارد. مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کنندهٔ رژیم، در جواب آمریکا که پاسخ رژیم را «سازنده» ندانسته، توئیت کرد: «برای آمریکا سازنده به‌ معنای پذیرش شرایط آمریکا است. (سازنده) برای ما به‌ مفهوم دستیابی به‌ توافقی متعادل و ضمانت‌دار است».



در مورد معنای «توافقی متعادل و ضمانت‌دار» نوشتهٔ سایت آکسیوس (۹شهریور) می‌تواند روشنگر باشد: «آمریکا به‌ رژیم ایران پیام داده مشروط کردن تحقیقات آژانس به‌ اجرای توافق برجام، لغو تحریم‌ها را به‌تأخیر می‌اندازد».

به عبارت روشن‌تر، رژیم خواهان آن بوده که در ازای توافق، پرونده پی‌ام‌دی بسته شود و آژانس جواب سؤالات خود در مورد منشأ اورانیوم به‌شدت غنی‌شده را که در سایت‌های مخفی رژیم یافت شده، پیگیری نکند.

پیش از این نیز مقام‌های رژیم، در حالی که مذاکرات وین جریان داشت، به‌کرات خواستار بسته شدن پرونده پی‌ام‌دی شده بودند، از جمله امیرعبداللهیان، وزیر خارجهٔ رژیم، گفته بود: «در حوزه تضمین‌ها، موضوع حل و فصل مسائل باقیمانده پادمانی در آژانس مورد توجه جدی ماست»(نشست خبری مشترک با لاوروف، وزیر خارجهٔ روسیه - تلویزیون رژیم ۹شهریور).

صریح‌تر از او پاسدار اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی رژیم، در گفتگویی با خبرگزاری حکومتی ایسنا(۹شهریور) تأکید کرد: «سؤالات آژانس قبل از بازگشت همه طرف‌ها به‌ برجام باید حل و فصل شوند در غیر این صورت روز بازاجرایی وجود نخواهد داشت».



اما متقابلاً مقامات دولت آمریکا نیز تصریح کرده‌اند که در این رابطه به‌هیچ‌وجه چیزی را به‌ آژانس تحمیل نخواهند کرد. چرا که تا همین جا نیز دولت آمریکا از سوی منتقدان در داخل و خارج آمریکا به‌ جهت آنچه که آنها نرمش و انعطاف بیش از حد در برابر رژیم خوانده‌اند، با فشارهای زیادی مواجه است و بر اثر همین فشارها رئیس‌جمهور آمریکا بار دیگر رسماً تأکید کرد: «آمریکا متعهد است رژیم ایران هرگز به‌ سلاح اتمی دست پیدا نکند»(سایت کاخ سفید ۱۰شهریور).

دور شدن چشم‌انداز احتمال احیای برجام در حالی است که قرار است نشست شورای حکام آژانس روز ۲۱شهریور در وین، از جمله معضلات پادمانی باقی‌مانده میان آژانس و رژیم را بررسی کند.

به‌ این ترتیب اکنون گمانه‌زنی‌های تحلیلگران حول این مسأله دور می‌زند که آیا در جلسهٔ آتی شورای حکام، ارجاع پرونده رژیم به‌ شورای امنیت روی میز قرار خواهد گرفت یا مسیر دور دیگری از مذاکرات هموار خواهد شد؛ سلسله مذاکراتی که از جانب رژیم صرفاً به‌منظور خرید زمان و گریز از تصمیم‌گیری قاطع، با منطق از این ستون به‌ آن ستون است؛ چرا که خوردن زهر توافق یا مقابله در برابر جامعهٔ بین‌المللی به‌یکسان برای خلیفهٔ ارتجاع مرگبار است و او در واقع مخیر است در انتخاب بین بدتر یا بدترین!