Θυμάμαι, στα παιδικά μου χρόνια, γονείς, δασκάλους και φίλους, να μου προσφέρουν ανταλλάγματα όποτε ακολουθούσα συγκεκριμένους κανόνες και μοτίβα συμπεριφορών. «Άμα είσαι καλό παιδί, θα σου πάρω παιχνίδι», «αν είσαι καλός μαθητής, θα πάρεις τη σημαία», «θα σε αφήσω να παίξεις με το παιχνίδι μου, αν μου δώσεις το δικό σου» κλπ. Μεγαλώνοντας, τα πράγματα δεν άλλαξαν και πολύ, ακόμα και η αγάπη, πολλές φορές ήταν η ανταμοιβή συγκεκριμένων συμπεριφορών. Μέχρι και η επαγγελματική μου εξέλιξη, σε κάποιες περιπτώσεις, δεν συνδεόταν μόνο με τις ικανότητές μου, παράλληλα ήταν και η ανταμοιβή συγκεκριμένων συμπεριφορικών κανόνων που είχαν επιβληθεί στον εργασιακό χώρο. Αρκετές φορές διαπίστωσα πως η συμπεριφορά μου, διαφοροποιείται σημαντικά , ανάλογα το περιβάλλον στο οποίο συναναστρέφομαι κοινωνικά ή δραστηριοποιούμαι επαγγελματικά. Οι άνθρωποι γύρω μου, οικογένεια, φίλοι, συνεργάτες και πελάτες, ψάχνουν διαρκώς τρόπους να βελτιώσουν την προσωπικότητάς τους, η οποία καθορίζεται από τις σκέψεις, τα συναισθήματα και την συμπεριφορά μας.


Ως συμπεριφορά ορίζεται κάθε ενέργεια ή εκδήλωση ενός ζωντανού οργανισμού που μπορεί να παρατηρηθεί με αντικειμενικές μεθόδους.Η ανθρώπινη συμπεριφορά έχει απασχολήσει τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους (ελευθερία της συμπεριφοράς), κοινωνιολόγους (Εμίλ Ντυρκχάιμ ~ αίτια των αυτοκτονιών), και την επιστήμη της ψυχολογίας, μέσα από μελέτες, πειράματα και ρεύματα όπως ο συμπεριφορισμός (behavioralism). Κοινά αποδεκτό από σχεδόν όλες τις ανθρωπιστικές επιστήμες, είναι, πως η συμπεριφορά διαμορφώνεται από τρεις βασικούς παράγοντες: τον κοινωνικό, τον πολιτισμικό και τον οικογενειακό.

Η κοινωνική τάξη στην οποία ανήκουμε και ο κοινωνικός μας περίγυρος, κυρίως των ομηλίκων μας, διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας μέσα από τους ρόλους που μας έχουν αποδοθεί, τα καθήκοντα που έχουμε αναλάβει, την κοινωνική μας ιεραρχία, τα προνόμια που απολαμβάνουμε, τις εμπειρίες που αποκομίζουμε, και τα πρότυπα που δημιουργούμε.

Κάθε πολιτισμός χαρακτηρίζεται από διαφορετικά και επίκτητα σχήματα συμπεριφορών, τελετουργιών και πεποιθήσεων. Αυτά, επηρεάζουν την έκφραση των συναισθημάτων, τις σχέσεις και την θεώρηση της ζωής, του θανάτου, της υγείας, της ασθένειας κλπ. Με βάση τις εμπειρίες που βιώνει το άτομο μέσα από τους πολιτισμικούς παράγοντες, διαμορφώνει αντίστοιχα την συμπεριφορά του.

Τα πρώτα ισχυρά πρότυπα συμπεριφοράς τα δεχόμαστε από την οικογένειά μας. Η ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας επηρεάζεται άμεσα από την γονεϊκή συμπεριφορά και προκαλεί τις δικές μας συμπεριφορικές αντιδράσεις. Πολλά συμπεριφορικά μας πρότυπα και επιρροές, προέρχονται από τις ανταμοιβόμενες συμπεριφορές μας από τους γονείς (άμα είσαι καλός μαθητής, θα σου πάρω ποδήλατο, κλπ).


Το πείραμα της φυλακής του Στάνφορντ


Το 1971 ο καθηγητής ψυχολογίας Philip Zimbardo ήταν ο εμπνευστής και επικεφαλής ενός πειράματος, “the Stanford prison experiment” (το πείραμα της φυλακής του Στανφορντ). Το πείραμα διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και σκοπός του ήταν να διαπιστωθούν οι ψυχολογικές επιπτώσεις που επιφέρουν οι ρόλοι, δεσμοφύλακα και φυλακισμένου, οι οποίοι ανατίθενται σε άτομα, που είναι ψυχικά και σωματικά υγιείς, χωρίς να έχουν προηγούμενη εμπειρία αυτών των ρόλων. Στο πείραμα έλαβαν μέρος εικοσιτέσσερις εθελοντές φοιτητές και οι ρόλοι (δεσμοφύλακα, φυλακισμένου) μοιράστηκαν τυχαία, με την ρίψη κέρματος. Πέρα από κάθε πρόβλεψη, οι φοιτητές μπήκαν κατευθείαν στους ρόλους τους αναπτύσσοντας αντίστοιχες συμπεριφορές, με καταστροφικές συνέπειες. Νέοι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, κάποιοι, από τη μια έγιναν σκληροί, με σαδιστική συμπεριφορά, δεσμοφύλακες και από την άλλη, κάποιοι, έγιναν υπάκουοι, καταθλιπτικοί σχεδόν, φυλακισμένοι. Το πείραμα διεκόπη απότομα μετά την επικίνδυνη τροπή που πήρε (εξέγερση, τραυματισμοί, κλπ). Ο Zimbardo δέχθηκε σκληρές κριτικές και τα αποτελέσματα του πειράματος αμφισβητήθηκαν από πολλούς επιστήμονες, όπως είχε γίνει κάποια χρόνια πριν με το πείραμα του Milgram. Ωστόσο, δε μπορούμε να παραβλέψουμε τα γεγονότα, και αυτά είναι πως οι εθελοντές ταυτίστηκαν με τους ρόλους τους, επηρεάστηκαν από τις εξωτερικές συνθήκες και ανέπτυξαν συμπεριφορές που πολύ πιθανόν να μη γνώριζαν ούτε οι ίδιοι ότι θα μπορούσαν να τις αναπτύξουν, εκεί, ή στο μέλλον και κάτω από άλλες συνθήκες. (https://en.wikipedia.org/wiki/Stanford_prison_experiment)


Με βάση τον νευρογλωσσικό προγραμματισμό (NLP), υπάρχει ένας εσωτερικός συμπεριφορικός χάρτης ο οποίος μας βοηθάει να αντιληφθούμε τα βασικά στοιχεία και μηχανισμούς της συμπεριφοράς μας. (https://anlp.org/)






Μέσα μας, σε όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους, υπάρχει ένα σύστημα αξιών. Για κάποιους, αυτές είναι ξεκάθαρες και συνειδητά λειτουργικές, και για άλλους δεν είναι. Κάθε ένας από εμάς κατατάσσει αυτές τις αξίες σε διαφορετική θέση, για κάποιους η ελευθερία μπορεί να είναι στην κορυφή της λίστας και για κάποιους άλλους στη μέση. Υπάρχει και η περίπτωση που ενώ κατατάσσουμε μια αξία στην κορυφή της λίστας μας, ωστόσο, δεν μπορούμε να την υποστηρίξουμε. Την ελευθερία, παραδείγματος χάρη, πολλοί άνθρωποι λένε πως την έχουν ψηλά, αλλά μη γνωρίζοντας ακριβώς τα χαρακτηριστικά της (ανάληψη ευθυνών και θυσιών), αυτό που πραγματικά εννοούν είναι πως θέλουν να την έχουν ψηλά αλλά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο δεν μπορούν να την υποστηρίξουν.

Ο τρόπος σκέψης μας για την ζωή σε καθημερινό επίπεδο και σε επίπεδο στρατηγικής (πνευματικές στρατηγικές), είναι σημαντικός παράγοντας για την επίτευξη κάποιου σκοπού ή την εκπλήρωση κάποιας επιθυμίας μας. Επηρεάζει την αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο, την εργασία μας, τις σχέσεις μας και την κοσμοθεωρία μας. Παραδείγματος χάρη ένας αισιόδοξος τρόπος σκέψης διαφέρει πολύ από ένα απαισιόδοξο, στην αντιμετώπιση των δυσκολιών.

Τα συναισθήματα είναι οι εκφάνσεις του ανθρώπινου ψυχισμού και έχουν θεμελιώδη σημασία καθώς συμβάλουν σε σημαντικές λειτουργίες, και καθορίζουν την αίσθηση του εαυτού μας και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Προκύπτουν από διαφορετικά και ποικίλα ερεθίσματα. Τα ερεθίσματα αυτά διαφοροποιούνται από άνθρωπο σε άνθρωπο, από κουλτούρα σε κουλτούρα, από πολιτισμό σε πολιτισμό. Επίσης τα συναισθήματα μπορούν να ποικίλουν ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, την μόρφωση, το επάγγελμα, και πολλά άλλα.


Κατά τον νευρογλωσσικό προγραμματισμό, η συμπεριφορά μας γεννιέται μέσα από τους τρεις παραπάνω τομείς, τον συνδυασμό τους και την αλληλεπίδρασή τους. Αυτός ο εσωτερικός χάρτης - μηχανισμός, προφανώς διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο και μπορεί να επηρεαστεί από εξωγενής παράγοντες. Αναρωτιέμαι, αν με τόσους παραμέτρους, εξωγενείς παράγοντες και επιρροές, μπορούμε, αυτοβούλως και με απόλυτη ατομική ελευθερία, να επιλέξουμε, να διαμορφώσουμε και να ελέγξουμε τη δική μας συμπεριφορά. Η οποία, με τη σειρά της, θα επηρεάσει την σύνθεση ή την βελτίωση της προσωπικότητάς μας, όπως εμείς θέλουμε να είναι και όχι όπως την καθορίζουν άλλοι. Ίσως, η απάντηση να βρίσκεται στις δικές μας πρωτογενής επιλογές, οι οποίες αφορούν κυρίως, τομείς και παραμέτρους που μας επηρεάζουν περισσότερο και μπορούμε να τροποποιήσουμε, όπως το σύστημα αξιών μας, το κοινωνικό μας περιβάλλον και οι άνθρωποι με τους οποίους σχετιζόμαστε.


Γιάννης Γιαννόπουλος - Life & Business Coach - Ειδικός διαχείρισης σχέσεων, χωρισμού και διαζυγίου.


Life Wings - Σοφία Μίαρη & Γιάννης Γιαννόπουλος

email: sjlifewings@gmail.com

#life_wings #αναλύοντας_τη_σκηνή #αξίες #αρχές #χαρακτήρας #σχέσεις #life_wings_blog #επικοινωνία