ABD tarafından Rusya’dan S-400 satın alınması nedeniyle bir süredir gündemde olan CAATSA yaptırımları kapsamında Türkiye’ye yönelik ilk yaptırım kararını açıklayan ABD Hazine ve Dışişleri Bakanlıkları Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı’nı (CSSB) hedef aldı.
CSSB Başkanı Prof. İsmail Demir ile bazı kurum yöneticileri yaptırım listesinde yer alırken, ABD’ye seyahatleri, vize verilmesi yasaklandı ve ABD’deki varsa nal varlıkları ile banka hesapları dondurularak bloke edildi.
Cumhurbaşkanı daha bugün kabine toplantısı sonrasında yaptığı millete sesleniş konuşmasında savunma sanayiinin gösterdiği gelişmeleri aktararak yerlilik oranının yüzde 20’den yüzde 70’lere geldiğini söyledi. 17 Aralık’ta da Konya’da teknoloji organize sanayi bölgesinde Aselsan Silah Sistemleri Fabrikasının açılışını yapacak.
Dışişleri Bakanlığı ABD’nin yaptırım kararına hemen tepki göstererek yaptırım kararını kınadığını ve reddettiğini açıkladı. Uygun zaman ve koşullara göre mukabelede bulunulacağını bildirdi.
ABD’nin 12 CAATSA yaptırım maddesi içinden ilk adımı savunma sanayii için atması oldukça kritik sonuçlar yaratabilecek. Her ne kadar yerli savunma sanayii son dönemde önemli gelişmeler gösterse de bunların kritik elektronik parçaları, elektronik harp sistemleri ABD, Kanada ya da Avrupa ülkelerinden temin ediliyor veya lisans altında üretiliyor. ABD Yaptırımı teknoloji transferini, lisan teminini ve finansman, kredi sağlanmasını yasaklıyor. Uluslararası kuruluşların Türkiye savunma projelerine kredi-finansman temininde azami 10 milyon dolarlık bir limit getiriliyor ki her birisi milyar dolarlık savunma projeleri için bu çok komik bir tutar.
CSSB’nin yaptırım kapsamına alınması Aselsan, Havelsan, TUSAŞ, MİLGEM, Roketsan, MKEK gibi savunma sanayii kuruluşlarını hem doğrudan hem dolaylı şekilde etkileyebilecek. Yürütülen Milli Tank, Milli Gemi, Milli Savaş Uçağı gibi projeler, TUSAŞ’ın İHA-SİHA projeleri, zırhlı araç, roket sistemleri vb. pek çok devam eden üretim ve yatırıma olumsuz etkiler söz konusu olabilir. TSK’nın F-16’ların modernizasyonu için ABD’li Lockheed Martin ile yürüttüğü proje zaten daha önce ABD kongresinin engeline takılmıştı.
Geçen yıl Türk savunma sanayiinin toplam satışları 11 milyar dolara yaklaşmıştı. Bunun 4 milyar dolarlık kısmı ihracat, kalan tutar TSK’ya yapılan satışlardı. 2023’te savunma sanayi ihracatının tek başına 10 milyar doları aşması hedefleniyor. Bu yıl salgın nedeniyle nispeten düşüş yaşansa da eylülden itibaren savunma sanayii ihracatı artışa geçmişti. Şimdi ABD yaptırımı Türkiye’ye savunma ürünleri satan ya da ithal eden ülkeleri de kapsayacağı için bu alanda oldukça sert düşüşler yaşanabilir.
Tabii sabah piyasalar açıldığında kurlarda yukarı yönlü hareketlenmeler olması kaçınılmaz görünüyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan faizi yine tek haneye indirmeyi hedeflediklerini söylemişti ama şayet kurlar yukarı tırmanırsa 24 Aralık’ta Merkez Bankası yüklü bir faiz artışına mecbur kalacak gibi görünüyor.
Savunma sanayii yan sanayilerle birlikte tıpkı otomobildeki ya da inşaattaki gibi yüzlerce yan sanayii, parça üreticisini kapsadığı için yaptırımın olumsuz etki alanı yerli sanayi kuruluşları, savunma sanayiine dönük üretim yapan özel sektör kuruluşlarını da etkisi altına alarak genişleyebilir. Bu açıdan salgın nedeniyle zaten sıkıntılı olan ekonomik tablonun sanayi üretimi, istihdamı, yatırım malı, ara malı, hammadde ithalatında darboğaza girmesiyle kriz derinleşecektir. İktidarın buna karşı nasıl bir hamle yapacağı kısa sürede ortaya çıkacaktır ancak Dışişleri açıklamasına bakılırsa şimdilik bekleme tercih edilecek. Siyasi kulislere ilk yansıyan değerlendirmeler İncirlik üssünün kapatılmasının gözden geçirildiği yönünde.