30 JUN 2024 · Wat kan er vanuit Joods perspectief worden gezegd over de centrale dogma's van de (evangelische en gereformeerde) christelijke theologie? Wat kan ik nog aanvaarden van mijn christelijke overtuigingen vanuit het verleden? Drie thema's: incarnatie, plaatsvervangende verzoening en opstanding. 

30 JUN 2024 · Verhalen zijn configuraties, de vertelde geschiedenis heeft een plot die haar een structuur geeft. Dat is en blijft een vorm van fictie. Het verhaal is een verbeelding van de werkelijkheid, geen beschrijving. Zo ver waren we in de vorige blog. Zo blijft er een verschil tussen de werkelijkheid die door het verhaal wordt gecreëerd, en de “echte” werkelijkheid.Wat “doet” een verhaal, fictie als het is,  eigenlijk met die echte werkelijkheid? Het antwoord van Paul Ricoeur is, dat het narratief in staat is de werkelijkheid van het heden te herscheppen en een echte levensweg, een praktijk tot stand te brengen. Wat wordt veranderd en getransformeerd is onze manier van handelen, een manier van leven in het hier en nu van de lezer.

25 JUN 2024 · Het gezicht brengt een notie van waarheid die, in tegenstelling tot de hedendaagse ontologie, niet de onthulling van een onpersoonlijke Onzijdige is, maar expressie: het existente doorbreekt alle omhullingen en algemeenheden van het Zijn om in zijn "vorm" de totaliteit van zijn "inhoud" uit te spreiden, waarbij het onderscheid tussen vorm en inhoud uiteindelijk wordt opgeheven. Dit wordt niet bereikt door een soort aanpassing van de kennis die thematiseert, maar juist doordat "thematiseren" overgaat in converseren. De voorwaarde voor theoretische waarheid en dwaling is het woord van de ander, zijn uitdrukking, die elke leugen al veronderstelt. Maar de eerste inhoud van de uitdrukking is de uitdrukking zelf. De Ander benaderen in een gesprek is zijn uitdrukking verwelkomen, waarin hij op elk moment het idee overlaadt dat een gedachte met zich mee zou dragen. Het is dus ontvangen van de Ander voorbij de capaciteit van het Ik, wat precies betekent: het idee van oneindigheid hebben. Maar dit betekent ook: onderwezen worden. De relatie met de Ander, of het gesprek, is een niet-allergische relatie, een ethische relatie; maar voor zover het welkom is, is dit gesprek een onderricht. Onderricht is niet te herleiden tot maieutiek; het komt van buitenaf en brengt me meer dan ik bevat. In zijn geweldloze transitiviteit wordt de openbaring van het gezicht zelf voortgebracht. De Aristotelische analyse van het intellect, die het agent-intellect ontdekt dat door de poorten naar binnen komt, absoluut extern, en toch de soevereine activiteit van de rede vormt, niet compromitterend, vervangt de maieutiek al door een transitieve actie van de meester, aangezien de rede, zonder afstand te doen, in staat blijkt te zijn om te ontvangen.

25 JUN 2024 · Kibboets Metzer, een landbouwgemeenschap opgericht in 1953, staat symbool voor vrede en samenwerking tussen Israëli's en Palestijnen. Ze hebben een sterke band opgebouwd met het Arabische dorp Meisir, waarmee ze onder andere een gezamenlijk voetbalteam en open zwembad delen. In 2002 werd deze harmonie verstoord door een Palestijnse schutter die drie mensen vermoordde. Ondanks deze tragedie, hielp de lokale bevolking de dader te vangen en bleven beide gemeenschappen hun coëxistentie nastreven. De kibboets blijft zich inzetten voor vredesinitiatieven en samenwerking, vastberaden om hun droom niet te laten vernietigen door geweld.

20 JUN 2024 · Hoe moeten we bijbelse teksten uitleggen? Ik ben theologisch opgegroeid in Amsterdam. Aan de Universiteit van Amsterdam was de zogeheten Amsterdamse School dominant in mijn tijd. Mensen zoals Karel Deurloo en Rochus Zuurmond speelden daarbij een grote rol. Hun benadering kan worden samengevat in de uitspraak dat "de tekst het moet zeggen", of zoals Rochus Zuurmond zei: de profeten en apostelen moeten hun taal spreken in onze taal. Zeker, de tekst mag het zeggen, maar dat betekent alleen dat de tekst echt gehoord moet worden. Dat houdt niet in dat de tekst zelf een interpretatie geeft. en het sluit onze eigen ervaringen en belangen niet uit. Zonder het horende oor is er geen tekst die gehoord kan worden.  Het is radicaal wat hiermee wordt gezegd. De sprekende mond uit het verleden en het horende oor in het heden staan tegenover elkaar, maar horen ook bij elkaar Als we zeggen dat de tekst het mag zeggen, betekent dat,  dat het horende oor in het heden verplichtingen heeft tegenover het verleden, maar ook dat het horende oor zichzelf serieus moet nemen in zijn eigen belangen en ervaringen. Dit kan betekenen dat wij als lezers van de Bijbel uiteindelijk tegen die tekst ingaan om naar voren te brengen wat in die tekst aan het  woord wil komen. We gaan tegen de tekstin,  uit respect voor het horende oor in het heden. Miskotte wees erop dat het werkelijke geheim van de Schrift de onverklaarbare naam van de Heere God is: J-H-W-H. Dit is een naam die je nooit volledig kunt begrijpen of beheersen zodat ook de tekst die de neerslag is van Zijn spreken dat niet toelaat.. Er zijn verschillende strategieën om bijbelse teksten te benaderen: interioriseren, waarbij het verhaal van de Bijbel wordt geïnternaliseerd binnen mijn persoonlijke bestaan; exterioriseren, waarbij het verhaal wordt gezien als reproductie van geschiedenis, vooral voor de gemeenschap als volk van God; en ten slotte als beschrijving van een gebeurtenis tussen God en Jezus buiten mensen om. In moderne benaderingen speelt interiorisatie vaak een primaire rol: de innerlijke monoloog of het visioen is essentieel in de ervaring van God, zoals b.v. verwoord in Jung's psychologie. Dan is er ook nog de prediking: hoe komen mensen tot geloof zonder iemand die verkondigt? En er is historisch-kritische uitleg: we beschouwen de Bijbel als object van historisch onderzoek. In de joodse exegese is de Bijbel - de Tenach - een woord dat van boven komt als onderwijs. Dat is de letterlijke betekenis van Torah. Dit leidt dit tot formuleringen van onze hermeneutische mogelijkheden, van de verschillende betekenislagen in de Bijbelse tekst zoals Pardes: Peshat (de directe betekenis), Remes (de morele instructie), Drasha (de homiletische uitleg), en Sod (het geheim). Het is voor mij duidelijk dat we de Bijbel moeten zien als Torah, als onderwijs dat boven ons staat en aanspraak op ons maakt. We moeten niet alleen horen, maar ook gehoorzamen aan de Schrift. Daarin ligt het ware geheim van juiste bijbeluitleg.

20 JUN 2024 ·  De "Torah", in de meest beperkte zin, verwijst naar de Pentateuch, of Vijf Boeken van Mozes. Volgens de mondelinge (interpretatieve) traditie hebben de vijf boeken een fundamenteel gezag dat met verschillende gradaties van heiligheid wordt voortgezet in de rest van de Hebreeuwse Bijbel: de Profeten en de Geschriften. De Profeten, die beginnen met Jozua en zich uitstrekken tot Maleachi, worden door de traditie niet gezien als een "verbetering" van de Pentateuch. De Profeten benadrukken, net als de Schriften die erop volgen, bepaalde aspecten van rechtvaardig menselijk gedrag die altijd een essentiële continuïteit in tijd en plaats veronderstellen. De hele Hebreeuwse Bijbel wordt vaak aangeduid met het acroniem TaNach, dat staat voor Torah, afgeleid van dezelfde stamwoorden als: "onderwijs," ha'orah; of "weg"; Neviim, wat profeten betekent; en Ketuvim, wat "geschriften" betekent. De Geschriften omvatten, maar zijn niet beperkt tot, de Boeken der Psalmen, Spreuken, Job, Jona en Ruth. De mondelinge of rabbijnse interpretatie van bijbelse wetten wordt uiteengezet in de zes delen van de Misjna, die de kern vormen van het Talmoedische commentaar op bijbelse wetten. Het grootste gedeelte van de Misjna, die in de tweede eeuw van de jaartelling werd geredigeerd, gaat over de praktische toepassing van wetten (halachah). Deze wetten worden door de traditie gezien als afgeleid van de mitzvot of geboden van de Tora. De zeventig delen van de Babylonische Talmoed, voorafgegaan door het rabbijnse equivalent van een voortdurende constitutionele conventie (een soort wetgevende vergadering) over een periode van ongeveer driehonderd jaar, werden aan het begin van de zesde eeuw GT samengesteld. Dit boek kan gelezen worden in de volgorde van de vierenvijftig wekelijkse delen van de Pentateuch, die de volgorde van het Joodse liturgische jaar volgen, of het kan gelezen worden in delen die de lezer het meest boeiend vindt. De geobsedeerde lezer kan natuurlijk het hele werk lezen.  Levinas bindt zich expliciet aan de Joodse lezing van de Schrift. Hij herinnert de lezer aan de vier dimensies van het interpreteren van de Schrift. Deze vier niveaus worden in het Hebreeuws PaRDeS genoemd, of boomgaard. De duidelijke betekenis van de tekst, P'shat, niet te verwarren met wat sommigen de "letterlijke tekst" noemen, heeft betrekking op wat de duidelijk uitgedrukte betekenis lijkt te zijn. Dit eerste niveau van de tekst wordt het vaakst geassocieerd met de explicaties van Rashi of Sforno. Een tweede en allegorische dimensie van de tekst of zijn zinnebeeldige betekenis wordt de Remez genoemd. Het derde niveau, dat betrekking heeft op de morele les die door de tekst wordt geleerd, wordt de D'rash genoemd.  Het is dit derde niveau, samen met de gewone betekenis van de tekst, waar Levinas zich op richt. Het vierde niveau, het mysterium van de tekst, wordt aangeduid met het Hebreeuwse woord sod dat fundering betekent en wordt weerspiegeld in de kabbalistische teksten. Deze vier niveaus staan niet op zichzelf, maar lopen vaak in elkaar over. Deze interpretatieve traditie wordt altijd op zo'n manier uitgedrukt dat iedereen er iets uit kan leren, zij het op verschillende manieren.

19 JUN 2024 · Mattheüs 5:17-20 benadrukt dat Jezus niet kwam om de wet of de profeten af te schaffen, maar om ze te vervullen. Dit betekent dat hij kwam om de wet en profetische geschriften te completeren en hun geldigheid te bevestigen. De term 'vervullen' wordt vaak verkeerd geïnterpreteerd als 'vervangen', maar het betekent eigenlijk 'volledig maken' of 'handhaven'. Jezus erkent de blijvende waarde van zowel de geschreven als de mondelinge leer en waarschuwt tegen het terzijde schuiven van zelfs de kleinste geboden. Hij benadrukt ook dat ware gerechtigheid verder gaat dan de letterlijke naleving van de wet, zoals in zijn optiek door schriftgeleerden en farizeeën wordt gedaan. De passage onderstreept de eeuwige relevantie van de Torah en profeten.

19 JUN 2024 · In deze audio uitzending ga ik nog even in op de tekst van de blog over René Süss. Die blog vind je hier:  https://koinoniabijbelstudie.nl/waardigheid-van-een-mislukte-messias/

19 JUN 2024 · Ik heb al eerder verwezen naar de werken van René Süss, gebundeld in "De Messias Moet Nog Komen," met de ondertitel "Theologie met het oog op Israël en de volkeren." In dit boek staat een artikel getiteld "Horen naar elkaars geloven," met als ondertitel "Jezus een heiland." Het is een reactie op Mattheus 16, specifiek op de belijdenis van Petrus: "Jij bent de gezalfde, de zoon van de levende God." De belijdenis die Petrus uitspreekt, is joods van aard, maar wordt door christenen overgenomen en uitgesproken.  De eerste constatering moet zijn dat de manier waarop christenen deze belijdenis hanteren, minstens vreemd is. De kerk spreekt over haar onopgeefbare verbondenheid met het joodse volk en het delen van hun verwachtingen. Dit maakt deel uit van de elementen waarmee de kerk haar identiteit omschrijft. De grondwet van de christelijke kerk bevat veel zaken over Israël. Maar werd aan de joden gevraagd of zij hiermee akkoord gaan? Er was geen vooroverleg; het is eenzijdig opgelegd. Er zit nog een zendingsgedachte in: christenen hebben de juiste belijdenis van Jezus en willen op basis daarvan een dialoog voeren met Israël. Maar is dat een belijdenis waarmee je Israël benaderen mag? Hoe kunnen heidenen aan joden uitleggen wie hun Messias is? Zeker, de kerk heeft een onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël, dus niet alleen met joden die christenen zijn geworden. Misschien moeten christenen opkomen voor degenen die Jezus hebben afgewezen. Misschien hebben die joodse tegenstanders ook gelijk. Petrus spreekt natuurlijk voor zichzelf, en de vraag is of Jezus deze belijdenis zonder meer heeft aangenomen. Hij zegt wel dat deze belijdenis uit God is, maar het is geen boodschap die van de daken geschreeuwd moet worden. Daarom droeg hij zijn leerlingen op om aan niemand te zeggen dat hij de gezalfde was. Er waren vele titels voor Jezus, zoals Zoon des Mensen.  Dit kan betekenen: een mens bij uitstek, naar Gods hart, overeenstemmend met Psalm 1. Dit houdt ook in lijden voor Gods naam, eventueel sterven voor Gods naam, zoals in Jesaja en Zacharia. Jezus herkende zich in dit beeld van Zoon des Mensen.Maar er is nog een tweede element: Zoon des Mensen als mythische gestalte die neerdaalt uit de hemel om orde op zaken te stellen, zoals in Daniel's profetieën. Beide kanten van de titel Zoon des Mensen zijn messiaans. Psalm 1 gaat over de rechtvaardige die leeft volgens de Torah; Psalm 2 over een koninklijke figuur die bevrijding brengt. Vanuit Joods perspectief zien we dat Psalm 1 toepasbaar is op Jezus van Nazareth. Maar kunnen wij aanvaarden dat hij ook de rol van de Gezalfde Koningszoon uit Psalm 2 vervult? Zelfs Jezus lijkt te twijfelen of hij deze verheven Zoon des Mensen uit Daniel's profetieën was. Jezus vroeg zijn leerlingen om hun belijdenis van hem niet te verkondigen omdat hij wist dat hij niet volledig voldeed aan het schema van Psalm 2. Hij wilde zien of God bij zijn intrede in Jerusalem zou bevestigen dat hij inderdaad de Messias was. Jezus is in zekere zin een mislukte Messias, maar geen totale mislukking. Hij vervulde Gods Thora zoveel als mogelijk voor een mens en toonde Gods liefde voor alle mensen. Daarom is het niet vreemd om hem heiland te noemen. Maar hij vergiste zich; de grote revolutie bleef uit. We herkennen hem in Psalm 1, maar helaas niet in Psalm 2. De geschiedenis leert ons dit.

10 JUN 2024 · De tekst van Genesis 12-17 beschrijft een nieuw paradigma van het menselijk subject, geïllustreerd door de levens van Abraham en Sarah. Het gaat over het overstijgen van egocentrisme en het aannemen van verantwoordelijkheid voor anderen. Abrahams reis symboliseert een morele en spirituele transformatie, waarbij hij zijn vertrouwde identiteit achterlaat en een onbekende toekomst tegemoet gaat, geleid door beloften van het goddelijke. Dit proces van zelfoverstijging en ethisch leven voor de ander wordt gepresenteerd als een fundamentele verschuiving in menselijk bewustzijn en relaties, waarbij de Bijbel en rabbijnse hermeneutiek als rijke bronnen van interpretatie dienen. De belofte aan Abraham en Sarah is van grote betekenis en hun toekomst wordt bepaald door hun eigen keuzes en interacties met anderen, in lijn met een goddelijk plan. Dit alles vormt de basis voor een nieuw begrip van mens-zijn, waarbij de ander voorrang heeft en ethisch leven centraal staat.